Asschatterkeerkade
Wanneer u in het pittoreske, doch ingeslapen dorpje Achterveld links afslaat richting Leusden volgt u de kronkelende weg enige kilometers, tot u de brug over het Valleikanaal nadert. Vóór de kanalisatie rond 1939 tot Valleikanaal heette dat rustieke watertje nog de Asschatterbeek, zoals u duidelijk op de stafkaart van 1871 kunt herkennen.
Batterij aan de Schalm en Enghweg
Elders op de site is verslag gedaan van het weer zichtbaar maken van de vechtwagenhindernis V56 in de Schalm te Renswoude. Deze versperring is een van de vele verdedigingswerken in deze omgeving. Niet ten onrechte.
Bunker Bennekom
Geheel onverwachts wordt men soms ergens midden in het uitgestrekte weilandschap verrast door een massaal grauw bouwwerk. In de volksmond wordt dat gewoonlijk afgedaan als een ouwe bunker; verder niets interessants aan. Maar dat geldt niet voor iedereen.
Commandobunker R608 Amersfoort
Direct naast de parkeerplaats van het sportterrein te Birkhoven, Amersfoort, van -thans – de hockeyclub, liggen verscholen in de begroeiing twee merkwaardige heuvels. In de eerste, vormloze heuvel, komen enige afgeschuinde betonnen wandstukken aan de oppervlakte.
De 2de kom
De historie van de IIe inundatiekom, ofwel de Groepsekom strekt zich over een aantal eeuwen uit. Op deze hoogte heeft ooit ìn het landschap tot in de16e eeuw een natuurlijke waterscheiding gelegen tussen het noordelijke en zuidelijke gedeelte van de Gelderse Vallei. Het noorden waterde af richting Amersfoort, via diverse beken uiteindelijk in de huidige Eem; het zuiden richting Nederrijn via de toenmalige Kromme Eem.
De IJssellinie
De Grebbelinie is allen welbekend, maar weinigen zullen van de IJssellinie gehoord hebben. De linie is niet nieuw. Al aan het einde van de 16e eeuw werden versterkingen en wachtposten gebouwd langs Waal, Rijn en IJssel, van Gorinchem tot aan Deventer. Het peil van de IJssel bleek echter zeer wisselvallig, zodat er weinig staat op gemaakt kon worden als transportweg of als barrière.
De linie bij de Schele Duiker
Het had niet veel gescheeld of deze titel was op de gehele Grebbelinie evenzeer van toepassing geweest, maar gelukkig is daar in de afgelopen jaren drastisch verandering in gekomen. De werkzaamheden die inmiddels aan de oude Linie zijn verricht, …
De linie van Jufferwijk
Vanuit Scherpenzeel richting Renswoude de Utrechtseweg volgend, passeert men na 1,5 km bij Café-Restaurant De Dennen, aan weerszijden haaks op de weg een oude, dicht begroeide dijk. Het is de voormalige Groeperkade, aangelegd tussen 1796 –1799.
De rechtvaardigen
Het hier volgend artikel is in grote lijnen ontleend aan het indrukwekkende boek van Jan Blokker, De Rechtvaardigen. ISBN 978 90 450 3664 9, 2018, aangevuld met de wat spaarzame informatie welke op het internet te vinden is.
Jan Blokker beschrijft in zijn boek hoe Jan Zwartendijk, als plotseling benoemde consul in het Litouwse Kaunas, op eigen initiatief visa begint uit te schrijven voor vluchtelingen die naar veiligere oorden willen uitwijken.
Duitse soldaten gesneuveld in Scherpenzeel
Overzicht van de in Scherpenzeel gesneuvelde soldaten inclusief geboortedatum, woonplaats, rang en details voor zover bekend.
Eugen Winter
Het Duitse ‘Kriegstagebuch’ van de 227e-division over de periode 1-1-1940 tot 30-6-1940 vermeldt: “Het 366e en 412e regiment begonnen op het vastgestelde uur de aanval. Het noordelijke regiment kwam goed vooruit, overmeesterde de versterkingen aan de weg bij Huize Scherpenzeel – voor een deel onder heftige tegenstand van de vijand – en bereikte de westelijke uitgang van Scherpenzeel.
Eugen Winter (Duitse vertaling)
Im Kriegstagebuch der 227. Division steht über die Periode 1.1.1940 bis 30.6.1940 Folgendes geschrieben: „Das 366. und 412. Regiment begannen zur festgesetzten Stunde den Angriff. Das nördliche Regiment kam gut voran, überwältigte die Verstärkungen an der Straße bei Haus Scherpenzeel (= ein kleines Schloss) – zum Teil unter heftigem Wiederstand des Feindes – und erreichte den westlichen Ortsausgang von Scherpenzeel.
Fort St. Andries
Wanneer u op de landkaart het verloop van de grote rivieren Maas en Waal richting westen volgt, zal u opvallen, dat beide stromen elkaar ter hoogte van het plaatsje Heerewaarden tot enige honderden meters naderen. Het is vanzelfsprekend dat op die hoogte een kanaal met een forse sluis beide stromen met elkaar verbindt.
G-kazemat bij Pothbrug Woudenberg
Voor u ziet u de restanten van een zogenaamde G-kazemat. Rond de Pothbrug hebben er vermoedelijk 5 stuks gestaan. De G staat voor ‘gietstaal’. Deze kazemat bestond uit een betonnen opbouw van 4,5 x 4,5 meter, waarin een gietstalen koepel is ingestort. De koepel is inwendig 1,75 m in doorsnede,en 1,90 m hoog. Het staal is mangaanstaal, 10 cm dik.
G-kazemat, de opgraving
Het Grebbeliniemuseum te Woudenberg, thans deftig Educatief Centrum Grebbelinie geheten, heeft naast een binnenexpositie, gehuisvest in een voormalig ‘veestal’ ook een uniek buiten-museum.
Genia een mensenleven
Dit is het aangrijpende verhaal van Genia Zonabend, in de oorlog gevangene in Ravensbrück en dwangarbeidster in de Arado-vliegtuigwerkplaats bij Wittenberg. Genia is thans, nu ik dit schrijf, eind oktober 2018, 99 jaar en verkeert nog steeds in goede gezondheid. Zij is daarmee een der laatste, wellicht inmiddels de allerlaatste nog in leven zijnde getuige van die gruwelijke tijd.
Geschiedenis herschreven, Kruiponder of Bourtange
Soms moet de geschiedenis herschreven worden. Na maanden speuren in archieven, fysieke verkenningen en vele mails aan instanties kon ik eindelijk een stukje geschiedenis herschrijven.
Grebbelinie in het vizier
Wanneer u vanuit Scherpenzeel de N224 volgt richting Woudenberg, komt u op een gegeven moment bij de brug over het Valleikanaal, van ouds de Pothbrug geheten. Links rijst achter het geboomte de oude achtkantige watertoren op; een bescheiden stuw reguleert schuimend het water.
Hoeve de Beek
Op dinsdag 19 mei 2015 gaf gids en vrijwilliger Martin Wigtman speciaal voor de leden van de schietsportvereniging Scherpenzeel, een rondleiding en lezing op Museumboerderij Hoeve de Beek aan de Brinkkanterweg.
Koerier 171
De Koerier No. 171
Informatieblad over verdedigingswerken en militarie geschiedenis.
Loopgraven in Ede.
Lambalgerkeerkade
De Grebbelinie heeft In 2011 de status van Rijksmonument gekregen. Een onderdeel van het verdedigingswerk dat in het midden van de achttiende eeuw is aangelegd is de Lambalgerkeerkade.
Luchtwachttoren 2R1 Renswoude
Een raatbouwtoren van 10,40 m. bij Renswoude op de Groeperkade ten westen van de Barneveldsestraat. Anno 2007 nog te herkennen als restant van de kade met een open plek tussen de bomen. Het werk is herkenbaar in het terrein.
Nachforschungen nach Hubert Dicks
Es ist der 12. Mai 1940, Pfingstsonntag. Vor zwei Tagen ist der Krieg ausgebrochen und sind die Bürger evakuiert worden. Scherpenzeel wird nur noch von Soldaten bewohnt. Die Ersten, die mit dem Feind in Berührung kommen werden, sind wahrscheinlich die Soldaten, die in den Vorposten liegen. Überstrapaziert durch Schlafmangel hören sie voller Spannung, wie sich der Kriegsgewalt nähert.
NCO-Bunkers
De titel dekt niet geheel de lading van dit artikel. Anders dan die doet vermoeden is dit geen verhaal over de NCO-bunkers, ook wel atoombunkers genoemd, in Nederland of waar dan ook. NCO staat voor Nucleair Chemisch Onderkomen.
Onder granaatvuur in Jan’s Niemandsland
Tijdens de ledenvergadering in februari dit jaar heeft het bestuur van de Vereniging Oud-Scherpenzeel beloofd u in het kader van haar 40-jarig jubileum een boekje aan te bieden. De bewerking heeft even geduurd maar nu ligt het voor u: “Onder granaatvuur in Jan’s Niemandsland“.
Pag-kazematten
In de Grebbelinie worden een aantal bijzondere onderkomens voor een zogenaamde pag aangetroffen. ‘Pag’ staat voor pantserafweergeschut, en daarbij gaat het om het Oostenrijkse 47 mm Böhler antitankkanon. Eerder is verslag gedaan over het weer zichtbaar maken van de twee pag-onderkomens aan de Batterij op de Schalmdijk.
Pervitin
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben Duitse militairen maar liefst 200 miljoen pillen ‘Pervitin’ geslikt.
Een drug die nu bekend staat als Crystal Meth en werd geproduceerd in de fabriek van Temmler bij Berlijn.
R703 Bruinenburgersluis
Diverse musea en stichtingen beijveren zich – uiteraard met gedreven vrijwilligers – om de geschiedenis van de Grebbelinie ook voor de nieuwe generaties levend te houden. En soms levert een buitengewone samenloop van omstandigheden daartoe een grote bijdrage aan. En daar gaat dit verhaal over.
R703 Lange Steeg
De bunker aan de Lange Steeg maakte deel uit van de zogeheten Pantherstellung. Dit was een tegen het einde van 1944 in allerijl gebouwde verdedigingsstelling. De laatste fasen van de Eindoverwinning begonnen met de opmars der geallieerden vanuit het zuidwesten aan duidelijkheid niets te wensen over te laten.
Vechtwagenhindernis V56
Op vrijdag 30 oktober 2020 werd aan de Schalm, gemeente Renswoude, de Vecht-wagenhindernis V56 weer in stelling gebracht, tenminste een gedeelte daarvan. Niet dat de internationale situatie zoals in het verleden hiertoe noopte, of dat het onaanzienlijke weggetje Schalm nu ineens op een prominent strategische invalsweg zou liggen.
Vergeten oorlogsslachtoffers
Op begraafplaats De Glashorst is de grafsteen te vinden van Jan van Aalten. Hij is overleden op 25 november 1944 en op de grafsteen staat de vermelding “hier ter plaatse door een bombardement om het leven gekomen”. De eerste vraag die dit misschien direct oproept is: “een bombardement in 1944? In Scherpenzeel? Waar dan?”.
Voedselconferentie Achterveld
Hoe kwam het eigenlijk dat er in Scherpenzeel in de laatste oorlogsdagen sprake was van een ‘’niemandsland’’? Deze situatie is misschien wel de belangrijkste context in het dagboek van de heer Bakkeren daarom deden Chris Sangers en Piet Valkenburg onderzoek naar de oorzaak van het ‘’Niemandsland’’ in Scherpenzeel.
Voedseltransporten 1945
Hoe vreemd het ook moge klinken, maar de plannen tot aanvoer over de weg van voedsel dat uit bevrijd gebied door Canadezen naar Rhenen zou worden getransporteerd, waren tot nagenoeg de feitelijke aanvang daarvan praktisch niet tot de grote massa doorgedrongen, overdonderd als men was door de luchttransporten die op zondag 29 april 1945 aanvingen met droppings bij Rotterdam, den Haag en Leiden.
Wederopbouwboerderijen
Op 27 februari 2007 werd de jaarlijkse ledenvergadering van de Vereniging Oud Scherpenzeel gehouden, aanvang 20.00 uur. Na de behandeling van de gebruikelijke vergaderstukken, stond ook een lezing op het programma met het onderwerp ‘Wederopbouwboerderijen’.
Weerbaar Nederland
Na 1815 werd het land geacht te worden verdedigd door de landelijke Militie en de regionale Schutterijen. Elke gemeente moest voor de Schutterijen een aantal schutplichtigen leveren, bijgestaan door vrijwilligers. Maandelijks moest verslag worden uitgebracht over de verrichtingen en vorderingen.