De Grebbelinie is een waterlinie die vanaf de Nederrijn bij Rhenen over een lengte van ruim 60 kilometer langs het Valleikanaal en de Eem dwars door de Gelderse Vallei loopt om te eindigen bij het Eemmeer (voorheen de Zuiderzee).
Sinds het begin van de aanleg van de Grebbelinie in 1744 is er in verschillende perioden gewerkt aan het uitbreiden van deze verdedigingslinie. Niet alleen door Nederland zelf, maar ook door de Fransen ten tijde van de Franse bezetting aan het begin van de 19de eeuw en door de Duitsers aan het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Tussendoor werd de Grebbelinie regelmatig verwaarloosd of zelfs grotendeels opgeheven, zoals ook het geval was in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. Pas in 1936 kwam met de aanleg van het Valleikanaal de Grebbelinie weer in beeld als een belangrijke verdedigingslinie.
Begin 1940 wordt zelfs besloten om van de Grebbelinie de belangrijkste verdedigingslinie te maken, omdat er geen geld was om de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Grebbelinie beide gereed te maken voor de naderende inval van de Duitsers. Belangrijke motivatie hierbij was dat door de keuze voor de Grebbelinie de grote steden buiten het bereik van het Duitse geschut zouden blijven.
Slag om de Grebbelinie
Waar veel mensen wel bekend zijn met de strijd die geleverd is bij de Grebbeberg in Rhenen tijdens de Tweede Wereldoorlog, is de kennis over de gevechten die plaats hebben gevonden bij Woudenberg en Scherpenzeel over het algemeen veel minder. Terwijl toch ook in deze regio hevig gevochten is tegen de Duitse troepen, die er daardoor niet in slaagden een doorbraak te forceren in dit gedeelte van de Grebbelinie.
Scherpenzeel was zelfs procentueel gezien de meest verwoeste plaats in Nederland ten tijde van de capitulatie op 15 mei 1940. Niet in de laatste plaats door de hevige beschietingen van de Nederlandse artillerie, nadat de Duitsers Scherpenzeel bezet hadden.
Museum Grebbelinie in het vizier
Om te voorkomen dat de geschiedenis van de Grebbelinie bij Woudenberg en Scherpenzeel in de vergetelheid raakt, is in 2005 onder het motto “opdat wij niet vergeten” de stichting Grebbelinie in het vizier opgericht. Onderdeel van de stichting is het museum in Woudenberg.
Het museum bestaat uit een expositie van wapens, uniformen, foto’s, films en een veelvoud aan attributen, welke door zowel burgers als militairen gebruikt werden in de periode 1940 tot 1945. Vrijwilligers vertellen het verhaal over de aanleg van de Grebbelinie, de gevechten rondom Scherpenzeel en Woudenberg en de gevolgen daarvan voor de bewoners van deze regio.
De Grebbelinie op loopafstand
Daarnaast heeft het museum ook een buitenexpositie met een replica loopgraaf (uit de periode 1940 – 1945), een aantal authentieke Nederlandse kazematten uit de Grebbelinie uit dezelfde periode en een Duitse bunker uit de in 1944 ingerichte Pantherstellung.
De gidsen in het museum vertellen u graag wat u zoal tegen kunt komen tijdens uw wandeling over dit gedeelte van de Grebbelinie. Tevens zijn er routebeschrijvingen verkrijgbaar in het museum voor als u er zeker van wilt zijn dat u niets over het hoofd ziet tijdens de wandeling.
Mocht u tenslotte na een bezoek aan het museum en/of een wandeling over de Grebbelinie nog steeds behoefte hebben aan meer informatie, dan kunt u ook dit jaar weer met een ervaren gids (een deel van) de Grebbelinie verkennen tijdens de maandelijkse Avondwandelingen. Iedere wandeling heeft zijn eigen thema, waarbij u meer te weten komt over de mobilisatie in 1939, de inundaties of de kazematten, bunkers en loopgraven.